İŞ Güvenliği Notlarım - Bilgisayar Ve Ergonomi

Günlük yaşamın bir parçası haline gelen bilgisayarlarla ilgili en çok sorulan sorular bilgisayar kullanımının sağlığı etkileyip etkilemediğidir. 
Özellikle işyerlerinde birinci derecede bilgisayar kullanan mesleklerde bu sorular daha fazla ağırlık kazanmaktadır.
İşyerlerinden kaynaklanan şikayetler genellikle başağrısı, göz yorgunluğu, bel ve sırt tutulmaları ve ağrıları, omuz ,el ve kol eklemlerinde ağrılar, genel yorgunluk ve iş stresi olarak ifede edilmektedir.
Daha da önemlisi bilgisayarlardan yayılan radyasyonların sağlık için ne düzeyde tehlikeli olduğu sıkça öğrenilmek istenmektedir.
Özellikle radyasyona bağlı katarkt ve göz bozuklukları, erken veya sakat doğumlar, düşükler gibi risklerin varlığı tartışılmaktadır.

Bilgisayar ekranları sağlığımızı etkiliyor mu? 

Sorumuza yanıt verebilmek için öncelikle bilgisayar ekranlarından kaynaklanan riskleri ve risklerin boyutlarını sıralamak gereklidir.

Bilgisayar kullanım sırasında karşılaşılan rahatsızlıklar şöyle ifade edilebilir; 

· Gürültü 

· Görsel Problemler 

· Yorgunluk 

· Psikolojik Sorunlar, İş Stressi 

· Radyasyonlar 

Gürültü;

Yapılan ölçümlerde bilgisayar kullanılan ofislerde gürültü seviyesinin 

55 dB(A) civarında olduğu saptanmıştır. Her ne kadar bu seviyenin işitme kaybına neden olmadığı biliniyorsa da bu düzeyde bir gürültü dikkatin dağılmasına, sıkıcı bir ortamın meydana gelmesine neden olur. Özellikle seslerin yüksek frekanslı olması bu rahatsız edici faktörleri daha da arttırır.

Ofislerde genellikle gürültü kaynağı yazıcılardır. Bu nedenle yazıcılar sese karşı yalıtılmalı veya ofis dışına çıkarılmalı veya sessiz çalışanlar tercih edilmelidir.

Göz ve Görme ile İlgili Sorunlar:

Bilgisayar operatörlerinin görmeye yönelik sorunlarının başında göz sulanması, gözlerde tahriş ve batma, göz yorgunluğu, mavi ve çift görmedir. Bilgisayar ekranlarının katarakt yaptığı da gündemdedir.

Özellikle WHO (World Health Organisation) ve diğer araştırmacıların yaptığı araştırmalara göre yukarda ifade edilen rahatsızlıklarn doğrudan bilgisayalara ilişkin olmadığıdır. Başka bir ifade ile adı geçen rahatsızlıklarla bilgisayar kullanımı arasında anlamlı bir fark yoktur.

Bilgisayar ekranlarındaki görüntü kalitelerinin artması, çalışma periyotlarının ve çalışma yüklerinin ayarlanması, çalışma ortamının düzeltilmesi (ergonomik koşullar) bu tür şikayetleri en aza indirmektedir. 

Ancak burada üzerinde önemle durulması gerekli konu miyop, hipermetrop ve benzeri gibi göz sorunları olan operatörlerinin uygun gözlük kullanmamaları, bifokal gözlükler takmaları, görme mesafelerini ayarlayamamaları, görme ve diğer şikayetleri arttırıcı yönde geliştireceğidir.

WHO (World Health Organisation - Dünya Sağlık Örgütü), bilgisayarda çalışacak operatörlerin ayrıntılı bir göz kontrolundan geçmesini ve bilgisayar kullanımı konusunda eğitim almalarını önermektedir.

Göz ile ilgili sorunların ortadan kaldırılması veya , aza indirilmesi için bilgisayar ekranlarının seçimi, ayarları ve çalışma ortamının amaca uygun aydınlatılması hayati önem taşır.

Görüntü özellikleri: Bilgisayarlarda kullanılan yazı karakterlerinin kontrastı, keskinliği, düzeni, büyüklüğü, rengi, zemin rengi, görüntü sabitliği veya görüntünün titreşimleri şikayetleri önemli derecede etkiler.

Çalışma ortamının aydınlatılması: Bigisayar kulanılan ortamının aydınlatılması genel oda aydınlatması ile aynı değildir. Ekranda yansımalara ve parlamalara neden olmamak için ortam ışığının çok parlak olmaması ve hem genel hem de lokal aydınlatmanın kullanılması gereklidir.

Pencereleden gelen güneş ışığı ve ekrana yansıyan ışıkların engellenmesi yararlıdır. Bu amaçla güneş ışığının geliş doğrultusuna göre dikey ve yatay ayarlanabiir pedelerin kullanılması tercih sebebidir.

Özellikle oda aydınlatmalarında dolaylı aydınlanma tercih edilmektedir.

Yorgunluk:

Bilgisayarda çalışanların şikayetlerinin %75'ini boyun, omuz, el, kol, ayak, sırt rahatsızlıklarından oluşan yorgunluk meydana getirir. Bu tür rahatsızlıklara tekrarlanan hareketlere bağlı kas-kemik hastalıkları adı verilir.

Adı geçen rahatsızlklar tamamen duruş pozisyonlarına, yanlış sandalye ve masa seçimine, çalışma ortamının ergonomik kurallara uygun olarak düzenlenmemesine, fazla iş yüküne bağlı olarak artış gösterir.

Bilgisayar operatörünün sandalye seçimi yorgunluğun giderilmesinde önemli rol oynar. 

Sandalyenin özellikleri şöyle sıralanabilir: 

· Ayarlanabilir sırt desteği, 

· Ayarlanabilir kol destekleri, 

· 5 ayaklı ve ayakları tekerlekli, 

· Yüksekliği ayarlanabilir ve kendi ekseni etrafında dönebilir oturma yeri, 

· Ayak koyma platformu. 

Çalışma masasının düzenlenmesi sırasında uyulması gerekli faktörler ise şunlardır: 

· Masa yüksekliği: 58.4 - 73.6 cm 

· Bakış mesafesi: 40.6 - 73.1 cm. 

· Masa kalınlığı: 2.5 cm 

· Çalışma alanı genişliği: En az 71.3 cm. Bilgisayar ve döküman için ek alan gereklidir. 

· Göz - Ekran ilişkisi: Ekranın tepe noktası göz hizasında olmalıdır. 

· Bakış açısı: 15 - 30 derece. 

· Sandalye oturma genişliği (En az): 51.0 cm. 

· Diz-masa mesafesi (En az): 38.1 cm 

Ayarlanabilir sandalye yüksekliği: 40 - 58.4 cm. 

· Sandalye oturma platformu derinliği: 30 - 43 cm. 

· Oturma platformu açısı (İleri - geri ayarlanabilir): 0 - 10 derece. 

· Sırt desteği (Aşağı yukarı ayarlanabilir): 15 derece 

· Sırt desteği ile oturma platformu açısı (Ayarlanabilir): 90 - 15 derece. 

· Oturma platformu ile bacak arasındaki açı: 60 - 100 derece. 

· Dirsek açısı:70 - 135 derece 

Blgisayar başında uzun süreli çalışan operatörler yorgunluklarını egzersiz yaparak ve iş yükünü ayarlayarak azaltabilirler. Örneğin; 

1. Bir saat çalıştıktan sonra 10-15 dakika mola vermek. 

2. Çalışma pozisyonlarını sık sık değiştirmek. 

3. Vücut ve göz egzersizleri yapmak. 

4. İş yükünü operatörün molalarına göre düzenlemek. 

5. İş rotasyonu. 

İlk başvurulacak önlemler olabilir.

Daha Sağlıklı bir Beden İçin PC Kullanıcılarına Öneriler:

Uzun sürelerde bilgisayar kullanımı uzun vadede kullanıcılar üzerinde çeşitli problemlere neden olmaktadır. Birçoğunuz uzun süre dikkat gerektiren işlerle uğraştıktan sonra bileklerinizde ve sırtınızda ağrılar oluştuğunu fark etmişsinizdir. İsterseniz önlem alınmaksızın uzun sürelerle bilgisayar kullanımı nedeniyle oluşan rahatsızlıklara bir göz atalım:

1.   Disk kayması 

2.   Bilek, diz, dirsek kireçlenmesi 

3.   Omuz ve boyun tutulması 

4.   Göz bozuklukları 

Çalışma aralarında birkaç dakika yapılacak egzersizlerle engellenebilecek bu rahatsızlıklar sinsi bir şekilde geliştikleri için genellikle uzun süreler sonunda fark edilmektedirler. 

Egzersizler :

Sırt ve Omuz Hareketleri 

Klavye başında yapılan işlemler ve tekdüze işler sırtın ve omuzların uzun süre aynı pozisyonda kalmasına neden olmaktadır. 

Ayağa kalkıp ve sağ elinizle sol omzunuzu sol elinizle sağ omzunuzu kavrayınız. Başınızı kolunuzun aksi yönünde çevirebildiğiniz kadar hareket ettiriniz  

Baş ve Boyun Hareketleri 

Boynunuzu beşer kez sağa sola öne ve arkaya doğru hareket ettirin. Başlangıçta kendinizi zorlamayın. Gün geçtikce ve boyun kaslarınız güçlendikçe zaten hareket mesafesi artacaktır. 

Bilgisayar ve Sandalye Hareketleri 

Özellikle fiziksel özelliklerinize uygun olarak ayarlanmamış sandalye üzerinde yapılan çalışmalar kullanıcılar üzerinde daha zararlı olmaktadır. Bu yüzden kendinize, uygun boyutta ve yapıda bir sandalye edinmeniz yararlı olacaktır. 

Resim 4, 5 ve 6'da görmüş olduğunuz hareketleri her iki saatte bir kez mutlaka yapın . Kendinizi daha iyi hissedeceksiniz. 

 Birçoğunuza burada anlatılanlar uygulanabilir gelmeyecektir. Zira ofiste bu tip hareketler yapan biri dikkat çekecektir. Ancak bunun ardına saklanmamalı ve kendi sağlığınız için elinizden geldiğinde bu egzersizleri yapmalısınız. 

Rahatsızlıklar :

Sanırım bunu sağlamak için biraz da gözünüzü korkutmak gerekebilir. 

Özellikle çizim yapanlar ve işleri genelde fare ile olanlarda rastlanan önemli bir rahatsızlık karpal tünel sendromu dur. 

Karpal tünel sendromu, el bileğinin bir hastalığıdır. Bilekteki karpal tünelden geçen median sinirin sıkışması sonucu ortaya çıkar. 

Genel belirtileri şunlardır: 

•   Geceleri ellerde ortaya çıkan ve zaman içinde giderek şiddetlenen uyuşmalar ve ağrılar. Uykudan uyandıracak kadar kötü olabilir ve kola, omuza yayılabilir. 

•   Avuç içinde ve parmaklarda his kaybı veya elektrik çarpması hissi. Özellikle baş, işaret ve orta parmaklarda görülür. 

•   Elde kuvvet kaybı, tutamama, tutulan şeyleri düşürme. 

•   Eli sallamakla bu ağrıların hafiflemesi. 

El-Bilek kanalı hastalığı hekimler tarafından çok eskiden beri bilinmesine rağmen başka hastalıklarla karışabilmekte ve çoğu zaman hastalar doğru tanı alamadığı için hekim-hekim dolaşmaktadır. El-bilek kanalı hastalığı yerine boyun fıtığı tanısı alarak ameliyat olmuş ancak şikayetlerinden kurtulamamış hastalara sık rastlanmaktadır. 

El bileği karışık bir anatomik yapıya sahiptir. Parmak ve el hareketlerini sağlayan adale-sinir-damar kompleksi buradan geçerek, dağılır. Median sinir dediğimiz, başparmak ve işaret parmağının hareket ve duyusunu sağlayan bir sinirde bileğin iç yüzünün ortasından geçerek el içinde dallara ayrılır. Bu sinirin üstü, el bileği hizasında ve kısmen de avuç içinde kalın koruyucu özelliği olan bir bantla kaplıdır. Bu koruyucu bant , orta yaşlara doğru çeşitli nedenlerle kalınlaşarak, altında kalan ve koruduğu siniri sıkıştırır.

Başlangıçta, 

•   Aşırı kullanmayı engellemek, el bileğine aşırı yük binmesine neden olacak işlerden kaçınmak 

•   Ağrı kesiciler ve antienflamatuvar ilaçlar 

•   Bilek egzersizleri 

•   El bileği atelleri, gece atelleri 

•   Lokal ya da sistemik kortizon enjeksiyonları çoğu kimse için yeterli olmaktadır. 

Ancak zaman içinde şikayetler tekrar başlar ve kalıcı çözüm basit bir cerrahi girişimle sinirin serbestleştirilmesidir. Lokal veya genel anestezi altında, mikroskop kullanılarak el bileğinden avuç içine doğru yapılan 1-2 cm'lik bir kesiyle, sinirin üstündeki bant kesilerek, sinirin sıkışması ortadan kaldırılır. Bu yöntem kalıcı bir rahatlamaya neden olur. Ameliyat sonrası 3-5 gün el bileği istirahatini takiben, hasta normal yaşantısına döner. 

Boyun fıtığına aday mısınız? 

Duruş ve oturuşuna dikkat etmeyen herkes boyun rahatsızlığı yaşar. Bir de boyun fıtığına potansiyel aday meslek grupları vardır.

-Şoförler, 

-Bilgisayar operatörleri, 

-Masa başı iş yapanlar, 

-Telefon operatörleri (ki bazen telefon yoğunluğunda iki telefonu birden idare edeceğim derken, telefon ahizesini başıyla omuz arasında tutmak için boynunu bükerler ki, bu çok yanlış bir harekettir), 

-Boynu sağa sola, öne arkaya hareket ettirmeyip, rutin halde kalmasına sebep olan meslek gruplarında çalışanlar, 

-Aşırı stres içinde bulunan kişiler boyun fıtığına aday kimselerdir.

Boyun hareketsiz kalırsa ne olur ? 

Risk faktörü içinde bulunan meslektekiler, bir de arada bir boyunlarını hareket ettirecek egzersizler yapmazlarsa bakın neler olur? 

•   Boyun bölgesi yeteri derecede kan alamaz, 

•   Beyin dokusu yeteri kadar kan alamaz, 

•   Bu durumda kalp beyine kan göndermek için daha çok zorlanır, 

•   Sindirim sistemi etkilenir, 

•   Hazımsızlık ve şişkinlik oluşur, 

•   Bağırsaklarda gaz ve kabızlık oluşur, 

•   Kollarda uyuşma ve karıncalanmalar başlar, 

•   Karaciğer fonksiyonunu yerine tam olarak getiremez olur, 

•   Böbrekler süzme görevini tam olarak yapamaz olur, 

•   Kan dolaşımında aksamalar sebebiyle, kan dolaşımı sistemi zorlanmaya başlar, 

•   Genel uyuşukluk baş gösterir, 

•   Özellikle kol ve bacaklarda kuvvet kaybı ortaya çıkar. 

Bunlar zaman içersinde vücuttaki bütün sistemi etkiler, vücudun dengesini alt üst eder. 

Bilgisayara bağlılığımız artıkça; bel, sırt ağrıları, boyun bölgesinde rahatsızlıkların yanı sıra gözlerimizde CVS ( göz yorgunluğu rahatsızlığı ) hastalığı ile karşılaşabiliriz. 

Göz yorgunluğu rahatsızlığının nedenleri arasında en genel belirti bilgisayar ekranında pixellerden oluşan görüntülerin hafızada kayıtlı tutabilmesi için normalden çok daha fazla çalışması gerekiyor. 

Bilgisayar ekranının gözlerimizdeki olumsuz etkileri: 

Bulanık görme, uzaktan ve yakından bir noktaya odaklanmanın zorlaşması, gözlerin kuruması ve kızarması, göz yorgunluğu belirli bir dinlenme süresi sonucunda geçen baş ağrısı, kontak lens kullananlarda lenslerin rahatsız etmeye başlaması olarak sıralanabilir. 

Bazı öneriler: 

•   Eğer gözlük kullanıyorsanız sizin için doğru gözlük olup olmadığını kontrol edin. 

•   Gözünüzün kurumasına izin vermeyin ve sürekli olarak kırpın. 

•   Ara sıra ekrandan farklı bir yere bakarak konsantre olmaya çalışın. 

•   Ekrana yakın oturmayın. 

•   Monitörünüzü göz seviyenizden aşağı şekilde yerleştirin. 

•   Ekranınızın renk ve parlaklığını ayarlayın ve öyle kullanın. Çok parlak ve göz alıcı olmamasına dikkat edin. 

•   Sık sık oturuş pozisyonunuzu kontrol edin. Dik oturun. 

Umarım yararlı olmuştur. Daha verimli ve sağlıklı yaşamak için ufak birkaç noktaya dikkat yeterli olacaktır.

Sonuç:

Her geçen gün yaşamımızda daha çok yer bulan bilgisayarlar, olumlu bir çok katkının yanı sıra, bir kısım sağlık sorunlarına da neden olmaktadır. Bu sorunlar oldukça yaygın olarak görülmekte, önemli işgücü ve ekonomik kayıplara neden olabilmektedir. Buna karşın alınacak bazı önlemlerle önemli ölçüde bu sorunlar azaltılabilecektir.